Tình trạng phân mềm sau bữa ăn là một hiện tượng khá phổ biến. Thông thường, nguyên nhân gây ra tình trạng này có thể là do thay đổi chế độ ăn uống, nhiễm trùng hoặc ngộ độc thực phẩm.
Một số người cũng có thể gặp phải tình trạng tiêu chảy cấp tính, được định nghĩa là tình trạng đi ngoài phân lỏng và ướt kéo dài đến 14 ngày.
Chế độ ăn uống
Một số loại thực phẩm, đồ uống và chất bổ sung có thể làm tăng khả năng bị phân mềm hoặc tiêu chảy.
Điều này có thể xảy ra nếu ruột non không thể tiêu hóa hiệu quả một lượng lớn đường nhất định.
Ví dụ, đường alcohol, có trong nhiều loại trái cây, rau củ và hương liệu nhân tạo, có thể có tác dụng nhuận tràng. Tiêu hóa đường kém có thể làm tăng áp lực và lượng nước trong ruột kết, dẫn đến tình trạng phân mềm.
Chế độ ăn nhiều lactose, một loại đường có trong các sản phẩm từ sữa, cũng có thể gây ra phân mềm. Khi lactose không được hấp thụ hết ở ruột non, nó có thể bị lên men bởi hệ vi sinh vật đường ruột và gây ra tiêu chảy, đau bụng và đầy hơi.
Khoảng 36% người ở Hoa Kỳ bị kém hấp thu lactose. Tình trạng kém hấp thu lactose có thể phổ biến hơn ở người gốc Á, bao gồm cả Việt Nam, do yếu tố di truyền và thói quen ăn uống ít sản phẩm từ sữa.
Phân mềm cũng có thể do chế độ ăn nhiều chất sau:
- Chất xơ: Ăn quá nhiều chất xơ, đặc biệt là chất xơ không hòa tan, có thể làm tăng tốc độ di chuyển của thức ăn qua ruột, dẫn đến phân mềm. Rau xanh và trái cây là nguồn cung cấp chất xơ dồi dào, nhưng cần ăn với lượng vừa phải.
- Chất béo: Thực phẩm chiên rán, đồ ăn nhanh và các món ăn nhiều dầu mỡ có thể gây khó tiêu và dẫn đến phân mềm. Chất béo khó tiêu hóa có thể kích thích ruột và tăng tiết dịch, làm phân lỏng hơn.
- Gia vị cay nóng: Ớt, tiêu và các gia vị cay nóng khác có thể kích thích niêm mạc ruột, gây co thắt và tăng nhu động ruột, dẫn đến phân mềm. Người có hệ tiêu hóa nhạy cảm nên hạn chế đồ ăn cay nóng.
- Đồ uống có caffeine: Cà phê, trà đặc và nước tăng lực chứa caffeine có thể kích thích nhu động ruột và gây ra phân mềm. Caffeine cũng có tác dụng lợi tiểu, có thể làm mất nước và làm tình trạng phân mềm trở nên nghiêm trọng hơn.
Nhiễm trùng hoặc ngộ độc thực phẩm
Virus, vi khuẩn hoặc ký sinh trùng có thể gây viêm nhiễm ở dạ dày và ruột, dẫn đến phân mềm.
Nhiễm virus là nguyên nhân phổ biến nhất gây phân mềm và tiêu chảy cấp tính.
Ví dụ, norovirus là nguyên nhân gây ra gần 58% các bệnh do thực phẩm ở Hoa Kỳ và ảnh hưởng đến 19-21 triệu người. Rotavirus và viêm dạ dày ruột do virus cũng là hai loại virus phổ biến có thể gây ra các triệu chứng như:
- Buồn nôn và nôn
- Đau bụng
- Tiêu chảy
- Sốt nhẹ
Vi khuẩn cũng là nguyên nhân gây ra các bệnh do thực phẩm, chẳng hạn như:
- Salmonella
- Campylobacter
- Shigella
- Escherichia coli (E. coli)
- Clostridium difficile
Vậy, phải làm gì khi bị phân mềm?
Khi bị phân mềm, điều quan trọng là phải xác định nguyên nhân gây ra tình trạng này. Nếu phân mềm chỉ xuất hiện thỉnh thoảng và không kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng khác, bạn có thể tự chăm sóc tại nhà bằng các biện pháp sau:
- Uống đủ nước: Phân mềm có thể dẫn đến mất nước, vì vậy điều quan trọng là phải bù nước bằng cách uống nhiều nước lọc, nước điện giải hoặc oresol.
- Ăn uống nhẹ nhàng: Tránh các thực phẩm khó tiêu, nhiều dầu mỡ, cay nóng và các chất kích thích. Nên ăn các thực phẩm dễ tiêu như cháo trắng, súp, bánh mì nướng và chuối.
- Bổ sung men vi sinh: Men vi sinh có thể giúp cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột và cải thiện tình trạng tiêu hóa. Sữa chua và các sản phẩm lên men tự nhiên khác là nguồn cung cấp men vi sinh tốt.
- Nghỉ ngơi đầy đủ: Cơ thể cần thời gian để phục hồi sau khi bị rối loạn tiêu hóa. Nghỉ ngơi đầy đủ giúp tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ quá trình phục hồi.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Nếu tình trạng phân mềm kéo dài hơn vài ngày, hoặc kèm theo các triệu chứng sau, bạn nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời:
- Đau bụng dữ dội
- Sốt cao
- Phân có máu hoặc chất nhầy
- Mất nước nghiêm trọng (khô miệng, chóng mặt, tiểu ít)
- Suy nhược, mệt mỏi
Bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm cần thiết để xác định nguyên nhân gây phân mềm và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Trong một số trường hợp, có thể cần sử dụng thuốc kháng sinh hoặc thuốc điều trị ký sinh trùng nếu nguyên nhân là do nhiễm trùng.
Phòng ngừa phân mềm
Để phòng ngừa tình trạng phân mềm, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau:
- Rửa tay thường xuyên: Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng và nước, đặc biệt là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, giúp ngăn ngừa nhiễm trùng đường ruột.
- Ăn chín uống sôi: Đảm bảo thực phẩm được nấu chín kỹ và nước uống được đun sôi để nguội, giúp tiêu diệt vi khuẩn và ký sinh trùng gây bệnh.
- Chọn thực phẩm tươi sạch: Ưu tiên sử dụng thực phẩm tươi sống, có nguồn gốc rõ ràng và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
- Ăn uống cân bằng: Duy trì chế độ ăn uống cân bằng, đủ chất xơ, vitamin và khoáng chất, giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh.
- Hạn chế đồ ăn chế biến sẵn và đồ ăn nhanh: Các loại thực phẩm này thường chứa nhiều chất béo bão hòa, đường và chất phụ gia, có thể gây rối loạn tiêu hóa.
Bằng cách hiểu rõ nguyên nhân và áp dụng các biện pháp khắc phục và phòng ngừa phù hợp, bạn có thể kiểm soát tình trạng phân mềm và duy trì sức khỏe đường ruột tốt.