Sỏi thận thường được biết đến là những khối khoáng chất cứng, giống như viên sỏi nhỏ, hình thành trong thận và có thể gây ra những cơn đau dữ dội khi di chuyển qua đường tiết niệu. Tuy nhiên, ít người biết rằng, bên cạnh loại sỏi thận phổ biến này, còn tồn tại một loại sỏi thận mềm hơn, được gọi là sỏi matrix. Vậy, sỏi thận cứng hay mềm, và sự khác biệt giữa chúng là gì? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này.
Đa số các loại sỏi thận đều có cấu trúc cứng cáp. Chúng được tạo thành từ các khoáng chất như canxi oxalate, canxi phosphate, axit uric hoặc cystine kết tinh và tích tụ trong thận. Độ cứng của sỏi thận thông thường là do thành phần khoáng chất chiếm ưu thế và sự kết tinh chặt chẽ của chúng. Chính vì độ cứng này, sỏi thận có thể gây ra tổn thương và đau đớn khi di chuyển trong đường tiết niệu, đặc biệt là khi chúng có kích thước lớn và bề mặt sắc nhọn.
Tuy nhiên, một loại sỏi thận ít gặp hơn lại có cấu trúc mềm mại hơn đáng kể. Đó chính là sỏi matrix (matrix stones). Sỏi matrix khác biệt với sỏi thận thông thường ở thành phần cấu tạo. Thay vì chủ yếu là khoáng chất kết tinh, sỏi matrix chứa một lượng lớn các chất hữu cơ như protein và biomineral trong một ma trận mềm. Sự hình thành của sỏi matrix có liên quan mật thiết đến sự hiện diện của vi khuẩn do nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI) không được kiểm soát.
Theo nghiên cứu của bà Sunita Ho, một kỹ sư sinh học tại UC San Francisco, sự phát triển của sỏi matrix không chỉ đơn thuần do vi khuẩn gây ra, mà còn có sự tham gia của hệ thống miễn dịch của con người để phản ứng với vi khuẩn. Khi cơ thể phản ứng với sự xâm nhập của vi khuẩn, hệ thống miễn dịch sẽ tạo ra các cấu trúc giống như mạng lưới được gọi là bẫy ngoại bào neutrophil (NETs). NETs có chức năng bao bọc và cô lập vi khuẩn, tương tự như cách chất nhầy mũi hoạt động khi chúng ta bị cảm lạnh.
Điều thú vị là các cấu trúc NETs này không chỉ bẫy vi khuẩn mà còn đóng vai trò như giàn giáo, tạo điều kiện thuận lợi cho sự kết tụ và lắng đọng của các hạt vô cơ. Thêm vào đó, NETs tham gia vào quá trình hình thành sỏi matrix còn chứa kẽm. Kẽm là một nguyên tố vi lượng cần thiết cho sự phát triển và sinh tồn của vi khuẩn.
Trong quá trình nghiên cứu sỏi matrix được chiết xuất phẫu thuật, các nhà khoa học đã sử dụng kỹ thuật vi huỳnh quang tia X tại Beamline 10.3.2 và vi nhiễu xạ tia X tại Beamline 12.3.2 của Advanced Light Source để phân tích thành phần và cấu trúc của sỏi. Kết quả cho thấy, các vùng giàu kẽm trong sỏi matrix có thể được xác định rõ ràng. Dữ liệu vi nhiễu xạ cho thấy rằng các ion kẽm đã thay thế các ion canxi trong hydroxyapatite, một khoáng chất thường thấy trong răng và xương. Do ion kẽm có bán kính nhỏ hơn ion canxi, sự thay thế này dẫn đến cấu trúc sỏi matrix trở nên đặc và có khả năng chống mài mòn cao hơn.
Mặc dù bản chất mềm mại của sỏi matrix có vẻ ít nguy hiểm hơn so với sỏi thận cứng, nhưng thực tế chúng lại khó phát hiện hơn. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, sỏi matrix có thể gây ra những rối loạn chức năng thận nghiêm trọng. Nghiên cứu này làm nổi bật cách cơ chế phòng vệ của cơ thể chống lại vi khuẩn có thể đồng thời thúc đẩy sự hình thành sỏi có hại. Đây là một hiệu ứng “con dao hai lưỡi” độc đáo của phản ứng miễn dịch đối với sự tấn công của vi sinh vật.
Tóm lại, để trả lời câu hỏi “sỏi thận cứng hay mềm?”, câu trả lời là sỏi thận thường cứng, nhưng cũng tồn tại loại sỏi thận mềm hơn gọi là sỏi matrix. Sỏi matrix hình thành do sự tương tác phức tạp giữa nhiễm trùng vi khuẩn và phản ứng miễn dịch của cơ thể. Việc hiểu rõ về các loại sỏi thận khác nhau, đặc biệt là sỏi matrix, là rất quan trọng để chẩn đoán và điều trị bệnh sỏi thận một cách hiệu quả.
