Ánh sáng trong nhiếp ảnh được phân loại dựa trên độ cứng hoặc độ mềm. Có ba loại ánh sáng chính: cứng, mềm và khuếch tán. Mỗi loại ánh sáng tạo ra hiệu ứng khác nhau trên chủ thể và ảnh hưởng đến kết quả cuối cùng của bức ảnh.
Ánh Sáng Cứng
Nguồn sáng điểm tạo ra ánh sáng cứng với bóng đổ rõ nét, ranh giới phân chia rõ ràng giữa vùng sáng và vùng tối. Ngay cả chi tiết nhỏ nhất cũng tạo ra bóng đổ rõ ràng, làm nổi bật kết cấu của bề mặt vật thể. Nguồn sáng cứng duy nhất không thay đổi đặc tính khi thay đổi khoảng cách đến chủ thể (tuy nhiên, cường độ ánh sáng sẽ thay đổi theo quy luật bình phương nghịch đảo). Ánh sáng cứng có thể làm tăng độ tương phản, vùng sáng có thể bị cháy trong khi vùng tối rất tối. Độ bão hòa màu cũng tăng lên khi sử dụng ánh sáng cứng.
Một số thiết bị tạo ra ánh sáng cứng bao gồm: tấm phản quang hở, đèn Fresnel, hệ thống quang học, đèn trần không có phụ kiện.
Ánh Sáng Mềm
Nguồn sáng mềm có kích thước tương đương với chủ thể hoặc bối cảnh được chiếu sáng. Ví dụ, softbox 50x50cm cho ảnh chân dung cận cảnh hoặc softbox 80x140cm cho ảnh toàn thân. Bóng đổ vẫn hiện rõ nhưng không còn sắc nét, vùng chuyển tiếp giữa sáng và tối mềm mại hơn. Chi tiết nhỏ không còn xuất hiện trong bóng đổ. Kết cấu bề mặt vật thể được thể hiện với độ tương phản thấp hơn so với ánh sáng cứng. Ánh sáng mềm vẫn làm tăng độ tương phản nhưng ít hơn ánh sáng cứng. Độ bão hòa màu nằm giữa ánh sáng cứng (cao) và ánh sáng khuếch tán (thấp).
Khoảng cách từ nguồn sáng đến chủ thể ảnh hưởng đến độ mềm của ánh sáng. Càng gần, nguồn sáng càng lớn (từ góc nhìn của chủ thể), ánh sáng càng mềm. Softbox 100x100cm đặt cách chủ thể 4 mét có độ cứng tương đương với nguồn sáng 50x50cm đặt cách 2 mét. Tuy nhiên, khi đưa softbox 100x100cm đến gần hơn (giảm công suất khoảng 2 f-stop), ánh sáng sẽ mềm hơn nhiều.
Một số thiết bị tạo ra ánh sáng mềm bao gồm: Softbox, Octabox, đèn Acrylic, tấm phản quang Softlight, Beauty dish, Para.
Ánh Sáng Khuếch Tán
Nguồn sáng khuếch tán rất lớn, bao phủ toàn bộ chủ thể, loại bỏ hoàn toàn bóng đổ. Ánh sáng không có hướng cụ thể, độ tương phản duy nhất còn lại là độ tương phản của chính chủ thể. Bề mặt vật thể phẳng, kết cấu gần như biến mất và độ bão hòa màu giảm đáng kể.
Một số cách tạo ra ánh sáng khuếch tán bao gồm: Softbox và Octabox lớn đặt gần chủ thể nhỏ, ánh sáng gián tiếp phản xạ từ nhiều bức tường sáng màu trung tính, lều chụp ảnh bao quanh chủ thể.
Sự khác biệt giữa bóng đổ cứng và mềm được minh họa qua ví dụ ánh sáng ban ngày chiếu qua khe hẹp của rèm cửa. Khe hở hẹp theo chiều ngang tạo ra bóng đổ cứng, trong khi ánh sáng từ trần đến sàn chiếu qua rèm tạo ra bóng đổ mềm theo chiều dọc. Hiệu ứng này có thể được mô phỏng trong studio bằng Striplite, đèn dải hoặc softbox hẹp.
