Vôi hóa mô mềm là hiện tượng lắng đọng canxi trong các mô mềm của cơ thể, không bao gồm xương. Hiện tượng này khá phổ biến và có thể do nhiều nguyên nhân gây ra. Phần lớn vôi hóa mô mềm là vôi hóa loạn dưỡng, xảy ra khi mô bị tổn thương và cơ thể phản ứng lại bằng cách lắng đọng canxi tại vùng tổn thương. Quá trình này thường chỉ ở mức độ vi thể, nhưng đôi khi đủ lớn để có thể nhìn thấy trên phim X-quang.
Vôi hóa loạn dưỡng có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm:
- Mạch máu: Suy tĩnh mạch
- Nhiễm trùng: Nhiễm ký sinh trùng như sán dây, giun chỉ…
- Khối u: U xương nguyên phát như u xương, u xương ác tính; hoại tử khối u
- Thuốc: Vitamin D
- Tự miễn: Viêm da cơ, xơ cứng bì
- Chấn thương: Vôi hóa dị vị, u hạt do tiêm
Một số trường hợp vôi hóa loạn dưỡng sẽ tiến triển thành hóa xương dị vị, tức là hình thành xương bên ngoài vị trí thông thường. Quá trình này có thể xảy ra ở cơ, mô liên kết và do nhiều loại tổn thương mô gây ra.
Để phân biệt giữa vôi hóa và hóa xương, cần quan sát sự sắp xếp và tổ chức của canxi. Trong xương, canxi được sắp xếp theo một trật tự nhất định, với lớp vỏ xương đặc bao quanh khoang tủy.
Một số dạng vôi hóa mô mềm đặc trưng có thể giúp chẩn đoán nguyên nhân. Ví dụ, sỏi tĩnh mạch hình thành khi huyết khối tĩnh mạch xảy ra xung quanh van tĩnh mạch, thường thấy ở các đám rối tĩnh mạch phức tạp trong khung chậu. Nhiễm ký sinh trùng như sán dây có thể gây ra các ổ vôi hóa hình hạt gạo, nằm dọc theo hướng của các sợi cơ.
U hạt do tiêm thường khu trú và vôi hóa dày đặc, nằm ở các vị trí tiêm bắp thông thường như cơ mông lớn. Các bệnh tự miễn như hội chứng CREST hoặc viêm da cơ cũng có thể gây vôi hóa mô mềm. Hội chứng CREST bao gồm vôi hóa da, hiện tượng Raynaud, rối loạn thực quản, xơ cứng bì và giãn mao mạch. Trong viêm da cơ, vôi hóa nổi bật nhất ở các cơ ở cánh tay và chân.
Vôi hóa dị vị có thể xảy ra ở hầu hết mọi nơi trong hệ thống cơ xương khớp, thường gặp sau chấn thương khu trú hoặc biến chứng của chấn thương sọ não kín, liệt hai chi hoặc liệt tứ chi.
Ngoài vôi hóa loạn dưỡng, một số nguyên nhân khác gây vôi hóa mô mềm ít gặp hơn bao gồm vôi hóa di căn do rối loạn chuyển hóa canxi-photpho, bệnh lắng đọng canxi pyrophosphat dihydrat (CPPD) thường kèm theo vôi hóa sụn khớp, vôi hóa khối u là một bệnh hiếm gặp với các ổ vôi hóa lớn, hình cầu nằm trên các khớp, viêm gân vôi hóa thường gặp ở vai với các ổ vôi hóa nhỏ, khu trú xung quanh gân supraspinatus, và u xương ác tính di căn đến mô mềm.
