Đi ngoài phân mềm, hay còn gọi là phân lỏng, là tình trạng phổ biến mà hầu như ai cũng từng trải qua. Hiện tượng này xảy ra khi phân trở nên nhão, không thành khuôn và có thể kèm theo cảm giác mót rặn. Đi ngoài phân mềm không thường xuyên thường không đáng lo ngại và có thể tự khỏi. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài hoặc đi kèm các triệu chứng khác, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ. Vậy, nguyên nhân gây ra phân mềm là gì?
Có nhiều yếu tố có thể dẫn đến tình trạng phân mềm, trong đó phổ biến nhất là do chế độ ăn uống, nhiễm trùng và ngộ độc thực phẩm.
Chế độ ăn uống không phù hợp
Những gì chúng ta ăn uống có ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tiêu hóa và hình dạng phân. Một số loại thực phẩm và đồ uống có thể gây ra phân mềm do cơ thể không tiêu hóa hoặc hấp thụ chúng đúng cách.
1. Đường và chất tạo ngọt nhân tạo:
Ăn quá nhiều đường, đặc biệt là đường fructose (có nhiều trong nước ngọt, nước ép trái cây đóng hộp, và đồ ăn chế biến sẵn) và rượu đường (sorbitol, mannitol, xylitol – thường thấy trong kẹo cao su không đường, thực phẩm ăn kiêng), có thể là nguyên nhân gây ra phân mềm. Các loại đường này có thể hút nước vào ruột, làm tăng lượng nước trong phân và gây ra tiêu chảy nhẹ. Ở Việt Nam, việc tiêu thụ các loại nước ngọt và đồ ăn chế biến sẵn ngày càng tăng, do đó, đây là một yếu tố cần lưu ý.
2. Không dung nạp lactose:
Lactose là một loại đường có trong sữa và các sản phẩm từ sữa. Nhiều người, đặc biệt là người lớn, gặp khó khăn trong việc tiêu hóa lactose do thiếu enzyme lactase. Khi lactose không được tiêu hóa hết, nó sẽ đi xuống ruột già, bị vi khuẩn lên men và gây ra các triệu chứng như đầy hơi, đau bụng, và phân mềm. Không dung nạp lactose khá phổ biến ở người Việt Nam, do đó, sữa và các sản phẩm từ sữa có thể là nguyên nhân gây ra phân mềm ở những người nhạy cảm.
3. Thực phẩm giàu chất béo:
Các món ăn chiên xào, nhiều dầu mỡ có thể khiến hệ tiêu hóa hoạt động quá tải và dẫn đến phân mềm. Chất béo khó tiêu hóa hơn các chất dinh dưỡng khác, và khi ăn quá nhiều chất béo, cơ thể có thể không hấp thụ hết, dẫn đến phân nhiều dầu mỡ và lỏng. Các món ăn đường phố và các món ăn truyền thống của Việt Nam đôi khi chứa nhiều dầu mỡ, nên cần ăn uống cân đối.
4. Uống quá nhiều caffeine và rượu:
Caffeine (trong cà phê, trà, nước tăng lực) và rượu có thể kích thích nhu động ruột, làm tăng tốc độ di chuyển của thức ăn qua ruột và giảm thời gian hấp thụ nước, dẫn đến phân mềm. Uống quá nhiều cà phê đá hoặc bia hơi, đặc biệt là vào mùa hè, có thể là nguyên nhân gây ra phân mềm ở một số người.
Nhiễm trùng đường ruột (Ngộ độc thực phẩm)
Nhiễm trùng đường ruột là một nguyên nhân phổ biến gây ra phân mềm, đặc biệt là tiêu chảy cấp tính. Nhiễm trùng có thể do virus, vi khuẩn hoặc ký sinh trùng gây ra.
1. Virus:
Virus là nguyên nhân gây ra phân mềm phổ biến nhất, đặc biệt là ở trẻ em. Các loại virus thường gặp bao gồm Norovirus và Rotavirus. Viêm dạ dày ruột do virus thường gây ra các triệu chứng như buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy (phân mềm hoặc lỏng), và sốt nhẹ. Virus dễ lây lan qua đường ăn uống và tiếp xúc trực tiếp.
2. Vi khuẩn:
Ngộ độc thực phẩm do vi khuẩn cũng là một nguyên nhân gây ra phân mềm thường gặp. Các loại vi khuẩn phổ biến gây ngộ độc thực phẩm bao gồm Salmonella, Campylobacter, Shigella, E. coli và Clostridium difficile. Vi khuẩn thường xâm nhập vào cơ thể qua thực phẩm và nước uống bị ô nhiễm. Các triệu chứng ngộ độc thực phẩm do vi khuẩn có thể bao gồm tiêu chảy (phân mềm hoặc lỏng, có thể lẫn máu), đau bụng quặn thắt, nôn mửa, sốt cao, và suy nhược cơ thể. Việc ăn uống ở các quán ăn đường phố không đảm bảo vệ sinh hoặc ăn thực phẩm chưa nấu chín kỹ có thể làm tăng nguy cơ ngộ độc thực phẩm và gây ra phân mềm.
3. Ký sinh trùng:
Ký sinh trùng đường ruột ít phổ biến hơn virus và vi khuẩn, nhưng cũng có thể là nguyên nhân gây ra phân mềm kéo dài. Các loại ký sinh trùng thường gặp bao gồm Giardia và Cryptosporidium. Ký sinh trùng có thể xâm nhập vào cơ thể qua nước uống hoặc thực phẩm bị ô nhiễm, hoặc qua tiếp xúc với phân người hoặc động vật bị nhiễm bệnh.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Đi ngoài phân mềm không thường xuyên thường không đáng lo ngại. Tuy nhiên, bạn nên đi khám bác sĩ nếu gặp các triệu chứng sau:
- Phân mềm kéo dài hơn vài ngày.
- Phân có máu hoặc chất nhầy.
- Đau bụng dữ dội.
- Sốt cao.
- Mất nước (khát nước, khô miệng, chóng mặt, đi tiểu ít).
- Suy nhược, mệt mỏi.
Bác sĩ sẽ giúp bạn xác định nguyên nhân gây ra phân mềm và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.
