Liệu pháp tập trung vào giải pháp (Solution-Focused Brief Therapy – SFBT) là một phương pháp điều trị được sử dụng rộng rãi trong các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần hiện đại. Bài viết này tổng hợp và phân tích cách tiếp cận này được hiểu và áp dụng trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần người trưởng thành thông qua các nghiên cứu trong năm thập kỷ qua.
Nghiên cứu này đã sử dụng phương pháp tổng hợp tường thuật, bao gồm tìm kiếm hệ thống và phân tích chuyên sâu, để phát triển một khung khái niệm từ dữ liệu được trích xuất từ 56 bài báo xuất bản từ năm 1993 đến 2019. Các bài báo này trải dài trên nhiều bối cảnh lâm sàng và quốc gia khác nhau. Tuy nhiên, bất chấp sự đa dạng này, các nguyên tắc và khái niệm cốt lõi của liệu pháp tập trung vào giải pháp vẫn tương đối giống nhau qua thời gian và địa điểm.
Phân tích chủ đề của dữ liệu đã phác thảo năm chủ đề chính liên quan đến việc khái niệm hóa phương pháp này: (1) Liệu pháp tập trung vào giải pháp được coi là một sự thay đổi so với các phương pháp truyền thống; (2) Sự tập trung vào giải pháp thay vì vấn đề; (3) Các nhiệm vụ cụ thể trong liệu pháp tập trung vào giải pháp, bao gồm làm việc với quá khứ, hiện tại và tương lai của thân chủ; (4) Quan điểm của người khác về vấn đề và tiến trình của thân chủ; và (5) Đặc điểm của người thực hành liệu pháp.
Khái niệm “tập trung vào giải pháp” nhấn mạnh việc chuyển hướng sự chú ý từ vấn đề sang giải pháp, từ bệnh lý sang sức khỏe tâm thần chung và trao quyền cho thân chủ bằng cách coi họ là chuyên gia về cuộc sống của chính mình. Người thực hành liệu pháp đóng vai trò là người hỗ trợ, dẫn dắt thân chủ khám phá nguồn lực và khả năng của bản thân để tạo ra sự thay đổi tích cực.
Một trong những kỹ thuật cốt lõi của liệu pháp tập trung vào giải pháp là câu hỏi kỳ diệu (miracle question), giúp thân chủ hình dung và mô tả chi tiết về tương lai mong muốn của họ nếu vấn đề được giải quyết. Kỹ thuật này, cùng với việc tìm kiếm ngoại lệ (những thời điểm vấn đề không xảy ra hoặc ít nghiêm trọng hơn), giúp thân chủ nhận ra nguồn lực và khả năng của bản thân để tạo ra sự thay đổi.
Việc sử dụng các câu hỏi mở, ngôn ngữ tích cực và sự tập trung vào những thay đổi nhỏ, tích lũy cũng là những yếu tố quan trọng trong liệu pháp tập trung vào giải pháp. Bằng cách tập trung vào những thành công nhỏ và xây dựng dựa trên chúng, thân chủ có thể dần dần đạt được mục tiêu của mình và tạo ra sự thay đổi bền vững.
Liệu pháp tập trung vào giải pháp khuyến khích sự hợp tác chặt chẽ giữa người thực hành liệu pháp và thân chủ. Người thực hành liệu pháp cần có những phẩm chất như sự tôn trọng, lắng nghe tích cực và khả năng sử dụng ngôn ngữ một cách khéo léo để hỗ trợ thân chủ trong quá trình trị liệu.
Việc xem xét quan điểm của người khác về vấn đề và tiến trình của thân chủ cũng là một phần quan trọng trong liệu pháp tập trung vào giải pháp. Điều này giúp thân chủ có cái nhìn đa chiều hơn về tình huống của mình và nhận ra sự hỗ trợ từ những người xung quanh.
Khung khái niệm được phát triển từ nghiên cứu này cung cấp một cái nhìn tổng quát về liệu pháp tập trung vào giải pháp, làm nổi bật các nguyên tắc cốt lõi, kỹ thuật và vai trò của các bên liên quan trong quá trình trị liệu. Khung này có thể được sử dụng làm cơ sở cho các nghiên cứu và thực hành lâm sàng trong tương lai, góp phần nâng cao hiệu quả của liệu pháp tập trung vào giải pháp trong việc hỗ trợ sức khỏe tâm thần người trưởng thành.
